สูงวัยแบบมีคุณภาพ...เตรียมพร้อมอย่างไร?

สูงวัยแบบมีคุณภาพ…เตรียมพร้อมอย่างไร?

มากกว่าครึ่งของคนไข้ที่มาพบผมนั้น อายุมากกว่า 65 ปีครับ….

ก็ไม่น่าแปลกใจเพราะโรคหัวใจนั้นเป็นโรคที่มากับอายุ คือ ยิ่งแก่ ยิ่งมีโอกาสเป็นมากขึ้น แต่ในอนาคตอันใกล้ ผมว่า คนไข้ที่มาพบผมมากกว่าครึ่ง คงจะอายุมากกว่า 75 ปีแล้ว หรือคนเราอายุยืนขึ้น ..อีกหน่อย ผู้สูงอายุจะมีมากขึ้นเรื่อยๆ หรือเปล่า?

จริงครับอายุเฉลี่ยของคนเพิ่มมากขึ้น อายุเฉลี่ยของคนไทยเพิ่มจากประมาณ 70 ปี ในปี 2540 และเกือบ 80 ปีในปี 2548

ตามสถิติพบว่า ประเทศสหรัฐอเมริกา ผู้สูงอายุ (อายุมากกว่า 65 ปี) มีจำนวนมากกว่าร้อยละ 12 ของประชากรทั้งหมด ประมาณกันว่าในปี 2030 จะมีจำนวนผู้สูงอายุมากกว่า 70 ล้านคน นอกจากนี้สถิติประเทศไทย จำนวนผู้สูงอายุประมาณ 60-79 ปี มีประมาณ 6 ล้าน 2 แสนคน อายุ 80 ปีขึ้นไปมีประมาณ 755,000 คน รวมผู้สูงอายุ คือ อายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไปประมาณ 7 ล้านคน หรือคิดเป็นร้อยละ 11 ของประชากร

การที่เราอายุยืนยาวขึ้น ส่วนหนึ่งก็มาจากวิวัฒนาการทางด้านการแพทย์ที่มีความก้าวหน้าทำให้รักษาโรคภัยไข้เจ็บได้ดีขึ้น ในอดีต… โรคที่ฆ่ามนุษย์นั้นจะเป็นโรคติดเชื้อเสียเป็นส่วนใหญ่ อย่างเช่น อหิวาต์ เป็นต้น พอเราคิดยาฆ่าเชื้อโรคได้ โรคภัยไข้เจ็บที่ฆ่าชีวิตมนุษย์เราส่วนใหญ่ก็จะเป็นโรคที่เกิดจากมนุษย์เราที่ทำเองเสียมาก อย่างเช่น โรคหลอดเลือดหัวใจที่มีสาเหตุส่วนใหญ่มาจากพฤติกรรมการดำเนินชีวิต เช่น รับประทานอาหารที่ไม่มีประโยชน์, ไม่ออกกำลังกาย, สูบบุหรี่ เป็นต้น

ทางการแพทย์พยายามหาวิธีที่จะทำให้มนุษย์เรามีชีวิตยืนยาวมากที่สุด ไม่แน่นะครับ อีก 30 ปีข้างหน้าอายุเฉลี่ยของคนเราอาจจะถึง 100 ปีก็ได้ (แต่ท้ายที่สุดเราก็ต้องตายอยู่ดี!!!)

แต่ก่อนทางการแพทย์เรา ไม่ค่อยสนใจกับผู้สูงอายุเท่าไหร่หรอกครับ ส่วนหนึ่งเพราะเมื่อก่อนอายุเฉลี่ยคนเราไม่มากนัก เรียกว่า ยังไม่ทันถึงวัยสูงอายุก็ตายเสียก่อน อีกสาเหตุหนึ่งก็คือ ความคิดที่ว่า..จะทำอะไรกับผู้สูงอายุน่าจะสายเกินไป แต่เมื่อมาดูจริงๆ ช่วงอายุของผู้สูงอายุตั้งแต่ 65 ปี ถึง 90 ปี หรือมากกว่า ซึ่งเป็นช่วงเวลาถึง 25 ปี ลองคิดดูซิครับว่า ผู้ที่อายุ 25 ปี กับผู้ที่อายุ 50 ปีนั้น แตกต่างกันแค่ไหน ผู้สูงอายุที่อายุ 65 ปีย่อมแตกต่างกับผู้สูงอายุที่อายุ 90 ปีเช่นกัน

……. ที่น่าสนใจก็คือว่า ผู้สูงอายุนั้นการเริ่มต้นที่จะดูแลสุขภาพให้ดีขึ้นนั้นไม่ได้สายเกินไปเลย ไม่ว่าจะอายุ 65 ปี หรืออายุ 90 ปี นอกเหนือไปจากการรับประทานอาหารที่ดี มีประโยชน์แล้ว การออกกำลังกายก็เป็นเรื่องสำคัญที่จะทำให้ผู้สูงอายุนั้นมีชีวิตที่ยืนยาวและมีความสุขได้ การที่นั่งๆ นอนๆ ไม่ทำอะไร (หรือลูกๆ ไม่ยอมให้ทำอะไร) อาจจะเป็นผลเสียมากกว่าสำหรับผู้สูงอายุ……

ผมสนใจเรื่อง การออกกำลังกายในผู้สูงอายุ ส่วนหนึ่งเพราะคนไข้ส่วนใหญ่ของผมเป็นผู้สูงอายุ และแม้ผมจะรักษาหัวใจให้ดีขนาดไหนก็ตาม ส่วนหนึ่งของคนไข้นั้นคุณภาพชีวิตก็ไม่ได้ดีนัก เพราะไม่สามารถจะมีแรงทำกิจกรรมต่างๆ ที่คนไข้ต้องการได้ แต่ไม่น่าเชื่อว่าแม้อายุจะ 90 ปีแล้ว การออกกำลังกายก็ช่วยให้ผู้สูงอายุดีขึ้นได้

มีการศึกษาหนึ่ง ได้นำผู้สูงอายุที่อายุเฉลี่ย 90 กว่าปีมาทดลองให้ออกกำลังกายแบบมีแรงต้าน (เช่น การยกน้ำหนักเบาๆ) ภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญ ทั้งนี้เพื่อที่จะดูว่า เมื่ออายุ 90 ปีแล้วการออกกำลังกายจะทำให้กล้ามเนื้อที่เหี่ยวลีบลงตามอายุนั้นดีขึ้นได้หรือไม่?

จากผลการศึกษา พบว่า เมื่อลองให้ยกน้ำหนักที่ขาวันละ 3 หน หนละ 8 ครั้ง เป็นเวลา 8 สัปดาห์ ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อเหยียดข้อเข่าเพิ่มร้อยละ 174 เดินได้เร็วขึ้นกว่าเดิมร้อยละ 48 และอีกร้อยละ 20 ของผู้เข้าร่วมวิจัยไม่จำเป็นต้องใช้ไม้เท้าอีกต่อไป

ไม่มีสิ่งใดจะสำคัญสำหรับผู้สูงอายุมากไปกว่า คุณภาพชีวิตที่ดี ที่สามารถทำกิจกรรมต่างๆ ได้ดีตามที่ต้องการ!! โดยไม่ต้องพึ่งคนรอบข้างมากนัก นอกเหนือไปจากการออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความแข็งแรง ก็คือ การฝึกการทรงตัวเพื่อป้องกันการหกล้มที่เป็นสาเหตุสำคัญอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ผู้สูงอายุเสียชีวิตได้บ่อย

นอกจากนั้น ….ก็อย่าลืมเรื่องของอาหารที่ดี มีประโยชน์ ตรวจเช็คสุขภาพ รับประทานยา และสำคัญที่สุดคือ การดูแลสภาพจิตใจ!!! ด้วยความรักและความห่วงใยของลูกๆ หลานๆ ซึ่งเป็นยาที่ดีที่สุดครับ……

การดูแลผู้สูงอายุก็เหมือนการดูแลเด็ก พ่อแม่ (ในที่นี้ลูกหลาน) ควรจะหัดให้ลูกได้ทำอะไรต่างๆ เอง พึ่งตัวเองให้ได้มากที่สุด เราแค่ดูอยู่ห่างๆ คอยป้องกันระวังไม่ให้เกิดอุบัติเหตุรุนแรง ถ้าทำเช่นนี้ได้ คนสูงอายุทั้งหลายก็จะมีอายุยืนอย่างมีความสุขได้ครับ

ถึงแม้ว่า การเกิด ความแก่ ความเจ็บ และความตาย จะเป็นทุกข์ แต่เราก็อาจจะช่วยให้ผู้สูงอายุที่มีพระคุณต่อเรา ไม่ต้องมีทุกข์มาก เมื่อท่านมีการเจ็บป่วย แก่ หรือตาย โดยการให้ความรักต่อท่านเหมือนกับที่ท่านรักเราเมื่อเวลาเราเป็นเด็ก